Kaldrmlar, ile, Reis Bey ve Bir Adam Yaratmak… Trk edebiyatnn stad, 100’e yakn esere imza att. air, yazar ve dnr Necip Fazl Ksakrek’in vefatnn zerinden tam 40 yl geti.

“Gideriz nur yolu izde gideriz

Ta barda, sular dizde gideriz

Bir gn akam olur bizde gideriz

Kalr dudaklarda arkmz bizim”

Bu dizeler, “airlerin Sultan” olarak anlan Necip Fazl Ksakrek’e ait.

OKUMAYI DEDESNDEN REND

Necip Fazl Ksakrek, 26 Mays 1904’te dnyaya geldi. Babas hukuku Abdlbaki Fazl Bey, annesi Girit muhaciri bir ailenin kz olan Mediha Hanm’dr.

ocukluunu ise dnemin hakimlerinden bykbabas Mehmet Hilmi Bey’in konanda geirdi. Okumay 5-6 yalarndayken dedesinden rendi. Bykannesi Zafer Hanm’n da etkisiyle okuma akyla tant.

"Genler! Bugn m, yarn m, bilemem! Fakat Ayasofya alacak!"

stad Necip Fazl Ksakrek'i vefatnn 40. sene-i devriyesinde sayg ve rahmetle anyoruz. #NecipFazlKsakrek pic.twitter.com/qhI8G1sfST

— Star Gazetesi (@stargazete) May 25, 2023

HAFTALIK DERG IKARMAYA BALADI

Mahalle Mektebinde balad renimine, Fransz Papaz, Amerikan Koleji ve Rehber-i ttihad okullarnda devam etti. lkokulu ise Heybeliada Numune Mektebinde tamamlad.

1916 ylnda Yahya Kemal ve Hamdullah Suphi Tanrver’in de retmenlik yapt Mekteb-i Fnun-u Bahriye-i ahane’ye (Deniz Harp Okulu) girdi.

rencilik yllarnda iirle ilgilenmeye balayan Ksakrek, “Nihal” adnda haftalk bir dergi karmaya balad.

BATILI YAZARLARIN ESERLERN ORJNAL DLNDE OKUDU

Ksakrek, air Nazm Hikmet Ran ile ayn okulda eitim grd. Lord Byron, Oscar Wilde, Shakespeare gibi nemli batl yazarlarn eserlerini orijinal dilinde okudu.

1921’de, Ahmet Haim, Yakup Kadri Karaosmanolu, Faruk Nafiz, Ahmed Kudsi gibi edebiyatlarla tant Darlfnun Edebiyat Medresesi Felsefe Blmne girdi.

Ksakrek’in ilk iirleri, Ziya Gkalp’in kurduu, Yakup Kadri ve arkadalarnn kard Yeni Mecmua dergisinde yaymland. 1924’te Maarif Vekaletinin at snav kazand, Milli Eitim Bakanl bursuyla 20 yanda Paris’e gitme imkan buldu.

KALDIRIMLARI 1928’DE YAYIMLADI

stanbul’a dnd 1925’te, ilk iir kitab “rmcek A”n, 1928’de ise “Kaldrmlar” yaymlad. Kaldrmlar iiri, okurlarn hayranln kazand.

Abdlhakim Arvasi ile 1934’te tanan usta edebiyat, bu tarihi kendisi iin bir milat kabul etti. Bu tarihten sonra da eserlerinde tasavvufi dncenin izleri grlmeye baland.

“Benim efendim

Ben sana bendim

Bir fledin de

Ykld bendim.”

Tohum ve Bir Adam Yaratmak sahneyle bulutu

1935’te yazd “Tohum” ile “Bir Adam Yaratmak” eserleri, Muhsin Erturul tarafndan stanbul ehir Tiyatrolar’nda sahneyle buluturuldu.

slamclk ve Trklk vurgusunun n planda olduu Tohum, sanat evrelerinden byk ilgi grd. Bir Adam Yaratmak ise 1937 ylnda sahnelendi.

Usta edebiyatnn 1936’da Celal Bayar’n temin ettii ilanlar yardmyla kard ve 16 say srdrd “Aa” Mecmuas, dnemin nde gelen entelektellerini ats altnda toplad.

“LE” OKUYUCUYLA BULUTU

Ksakrek, 1938’de yeni bir milli mar yazlmas iin Ulus gazetesinin at yarmada kendisine yaplan teklifi kabul etti, yarmadan vazgeilmesi artn ne srd.

stei kabul gren Ksakrek, “Byk Dou Mar” iirini yazd. iire verdii “Byk Dou” ad, daha sonra karaca derginin de ad oldu.

1934’te yaad buhranl dnemini anlatt “ile” iiri ise 1939 ylnda okuyucuyla bulutu.

DERGDE TAKMA SMLERLE YAZILARI YAYIMLANDI

air, 1941’de Fatma Neslihan Baban ile evlendi. Mehmed, mer, Aye, Osman ve Zeynep isimli ocuklar dnyaya geldi.

Byk Dou dergisinin ilk says ise 17 Eyll 1943’te yaymland. Dergi, slami deerleri ne karmasyla dikkat ekti.

Balangta dnemin nl isimlerinin yazlarna yer verilen dergide, Necip Fazl’n takma isimlerle de yazlar yaymland. O takma isimler ise yleydi:

“Addemez, stanbul ocuu, BYK DOU, Fa, Tenkiti, N.F.K., Ne-Mu, Ahmet Abdlbaki, Abdinin Klesi, Bankac, Be-De, Dilci, stanbullu, Muhbir.”

BR AY 3 GN TUTUKLU KALDI

Bakanlar Kurulu kararyla 1944’te kapatlan dergi, 1945’te yeniden yaymlanmaya balarken, 1 yl sonra yine kapatld. Dergi, 1947’de yeniden okuyucuyla bulutu fakat ksa sre sonra mahkeme kararyla kapatld ve Necip Fazl Ksakrek tutukland.

Derginin sahibi grnen ei Neslihan Hanm ile “Padiahlk propagandas yapmak-Trkle ve Trk milletine hakaret” etmekten yarglanan air, bir ay 3 gn tutuklu kald.

BYK DOU CEMYET’N KURDU

Ksakrek, 1949’da bakan olduu Byk Dou Cemiyeti’ni kurdu. Ei ile 1950’de hapse giren air, ayn yl yaplan genel seimlerden sonra, seimi kazanan Demokrat Parti’nin kard Af Kanunu ile serbest brakld.

Daha sonra, Byk Dou’yu yeniden karmaya balad. Dergide Adnan Menderes’e ak mektuplar yaymlayarak, partiyi slam ekseninde gelitirmesini nerdi. Derginin karlmad zamanlarda, Yeni stanbul, Son Posta, Babalide Sabah, Bugn, Milli Gazete, Her Gn ve Tercman gazetelerinde gnlk fkra ve yazlar yaymland.

Olu Mehmed’e, 1973’te Byk Dou Yaynevi’ni kurduran Ksakrek, “Esselam” isimli manzum eserinden balayarak daha nce eitli yaynevleri tarafndan baslm eserlerinin dzenli yaynna balad.

“SULTANU’ UARA” UNVANINI ALDI

Milli Trk Talebe Birlii tarafndan 1975’te mcadelesinin 40. yl dolaysyla jbile dzenlenen Ksakrek, 1976’dan 1980’e kadar 13 say “Rapor”, 1978’de de “Son Devre Byk Dou” dergisini kard.

Trk Edebiyat Vakf tarafndan, 1980’de Sultanu’ uara (airler Sultan) unvann alarak air Baki’den sonra, Sultanu’ uara unvanna sahip ikinci air olarak tarihe geti.

1981’de Milli Kltr Vakf Armaan’n alan Ksakrek’e, 1982 ylnda Trkiye Yazarlar Birlii tarafndan stn Hizmet dl takdim edildi.

25 MAYIS’TA VEFAT ETT

Necip Fazl Ksakrek, “stat” olarak anld. Knye, Sabr Ta, Namk Kemal, ereve, Para, Vatan airi Namk Kemal, deolocya rgs, Son Devrin Din Mazlumlar, Halkadan Prltlar, le nen Nur, Maskenizi Yrtyorum, Ulu Hakan II. Abdlhamid Han, Kanl Sark, Sonsuzluk Kervan, At’a Senfoni, Sahte Kahramanlar, Her Cephesiyle Komnizm, Babali, Ahap Konak ve Reis Bey’in de aralarnda bulunduu ok sayda esere imza att.

Usta edebiyatnn “Bir Adam Yaratmak” eseri, 1977’de Ycel akmakl tarafndan televizyona, “Reis Bey” adl eseri ise Mesut Uakan tarafndan sinemaya uyarland. Oyun, 2002’de de stanbul Bykehir Belediyesi ehir Tiyatrolar tarafndan sahneye konuldu. Ksakrek’in Reis Bey oyunu, 2012’de Devlet Tiyatrolar, 2017’de ise ehir Tiyatrolar tarafndan sahnelendi.

Erenky’deki evinde 25 Mays 1983’te vefat eden Ksakrek’in cenazesi, Eyp Sultan Mezarl’nda topraa verildi.